Selçuklu
ve beylikler döneminden günümüze intikal etmiş yazılı
belge sayısı çok sınırlı olduğundan Eğret yöresi hakkındaki
ilk yazılı kayıtlara Osmanlı döneminde rastlamaktayız.
Osmanlı döneminde Eğret köyü ve çevresi hakkında ulaşabildiğimiz
ilk yazılı kaynaklar Tapu Tahrir Defterleridir. Bununla birlikte Vakıf Defterleri, Hurufat
Kayıtları, Şeriyye Sicilleri ve kanunnameler
faydalanacağımız
diğer kaynaklardandır.
Tapu
tahrir Kanunu:
Nişan-ı
Şerif-i Âlişân hükmü oldur ki ;
Her
vilayete bir emin ve bir kâtip gönderüb.....
Ol
sancağa varub ol yerlerde vâki olan şehirlerden ve
kasabâttan ve kurâdan ve mezari’den ve araziden ve bağdan
ve bağçeden ve efrattan ve eşhastan fi’l-cümle ebvab-ı
mahsulatın senevîsinden ve şehrîsinden ve yevmiyesinden ve
bâd-ı hevasından kalil ve kesir nakir ve kıtmir tımarda ve
evkafta ve emlakta ve reâyây-ı tımarda ve evkafta ve emlakda
vaki olan yerlerde muaflardan her ne varsa yağcıdan ve
küreciden ve çeltükçiden ve yörükten ve canbazdan ve
ahali-i ma’den ve sayyâdîn ve doğancı ve katrancı ve yaya
ve müsellem halkından bi’l-cümle ol sancakta her ne varsa
defter olunub efrad-ı insandan bir ferd ve ebvab-ı mahsulatdan
bir habbe cüz’i ve külli hariç ez-defter nesne kalmayub yazılmak
içün fermanı hümayunum şöyle cari ve nazil oldu
ki;......(Osmanlı Vergi Mevzuatı, Maliye Bakanlığı, Ankara
1999, s:17
Tapu
Tahrir Defterleri: İrili-ufaklı 2.000 cilt kadarı
günümüze ulaşabilen Tapu Tahrirler, 16. yy beşeri ve
ekonomik coğrafyası hakkında istatistiki bilgiler veren en
önemli kaynaklardır. Tapu Tahrirler sayesinde, belirli bir
tarihte imparatorluk içinde herhangi bir bölgede yaşamakta
olan yetişkin erkek nüfusun kendi isimleriyle baba isimlerini,
ellerindeki toprak miktarını, tabi tutuldukları vergi
yükümlülüğü veya aflarına ilişkin bazı açıklamaları
kaydedilmiş bulmaktayız. Ayrıca, sayım bölgelerinde yapılmakta
olan ekimlerin çeşit ve miktarlarıyla, her yerin tarımsal
örf ve adetlerini de bu defterlerde bulmaktayız. Yine her
türlü vergilerin toplandığı geçit, Pazar, panayır ve
gümrük mahalleri, maden ocakları, tuzlalar ve dalyanlar,
senelik tahmini gelirleri ve işleyiş düzenleriyle
birlikte kaydedilmiştir. Bu defterler sayesinde köylerdeki tımar,
mülk ve vakıf arazileriyle, bunların gelir kaynakları,
hukuki statüleri ve idare düzenlerini öğrenmek
mümkündür.(Ö. Lütfi Barkan, Hüdavendigar Vilayeti Tapu
Tahrir Defterleri) Tapu Tahrir Defterleri, imparatorluğun vergi
kaynakları, mali örgütlenmeleri, askeri güç ve imkanları
hakkında çok yönlü birer anket özelliği taşımaları açısından
oldukça önemlidirler.
Tapu
Tahrir sistemlerinin kurulmasında ve uzun müddet başarı ile
uygulanmasında idari, mali ve hatta askeri diyebileceğimiz
zaruretlerin varlığı, bunların belli aralıklarla
düzenlenmesini sağlamıştır. Bu yüzden, yeni bir sultanın
tahta geçerek görevini devralması, yeni yerlerin fethedilmesi
tahrirlerin yapılmasına sebep teşkil etmekteydi.
Bu
kısa açıklamadan sonra Tahrir Defterleri üzerinde yapılan
çalışmalar dikkate alındığında
Türkiye’nin 16. Yüzyıl Tarihi Coğrafyası için en
önemli kaynaklar olduğunu söylemek mümkündür. Tapu Tahrir
Defterleri, fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya hakkında çok
çeşitli bilgiler ihtiva
etmeleri açısından diğer arşiv belgelerinden daha
önemlidirler.
Şimdi
Tapu Tahrir Defterlerinde Eğret ve çevre köylerine ait ilk kayıtları inceleyebiliriz:
- Tapu
Tahrir Defterlerinde Eğret Köyü
>>